Oud recht

Voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet werd de handhaving van (geur)hinder door het stoken van houtkachels meestal gebaseerd op artikel 7.22 van het Bouwbesluit 2012. Dit artikel was een kapstokbepaling dat het bevoegd gezag de mogelijkheid bood om op te treden bij hinder, gezondheidsrisico’s of veiligheidsrisico’s veroorzaakt door houtkachels (Stb. 2011, 416, p. 342-343). Deze bepaling gaf echter niet voldoende houvast voor het antwoord op de vraag wanneer sprake was van overmatige (geur)hinder door particulier gebruik van houtkachels.

Omgevingswet

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024 is het Bouwbesluit 2012 komen te vervallen. De artikelen 22.18 en 22.20 van de Bruidsschat zijn beide opvolgers van artikel 7.22 van het Bouwbesluit 2012. Volgens artikel 22.18, tweede lid, aanhef en onder a, van de Bruidsschat is degene die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat zijn handelen of nalaten in, op of aan een bouwwerk overlast of hinder veroorzaakt of kan veroorzaken voor de omgeving, verplicht alle maatregelen te treffen die redelijkerwijs van diegene kunnen worden gevraagd om die overlast of hinder te voorkomen.

In een uitspraak van 22 juli 2024 (ECLI:NL:RBOBR:2024:3432, r.o. 6.2) heeft de Rechtbank Oost-Brabant geoordeeld dat deze zorgplicht ook van toepassing is op houtkachels en open haarden in een bouwwerk. Dit betekent dat de bewoners die een houtkachel gebruiken, rekening moeten houden met de mogelijke overlast die houtstook kan veroorzaken. Indien een bewoner niet de nodige maatregelen treft om dit te voorkomen en daarmee deze specifieke zorgplicht schendt, kan het college handhavend op treden.

STAB Kennisdocument 2024

De specifieke zorgplicht uit de Bruidsschat geeft, evenals de voorheen geldende kapstokbepaling uit het Bouwbesluit 2012, geen antwoord op de vraag wanneer sprake is van onaanvaarde hinder veroorzaakt door het stoken van houtkachels. Om deze leemte op te vullen, heeft STAB in het kennisdocument ‘Gezondheids- en hindereffecten door houtkachels van particulieren’ een aanzet gegeven voor het opstellen van een objectiveerbare norm voor het beperken van hinder en het ontwikkelen van een handhavingskader.

STAB komt in het kennisdocument tot de conclusie dat in handhavingssituaties omtrent hinder door houtkachels van particulieren getoetst moet worden op geur.

Voor het voorkomen en het verminderen van hinder door houtkachels heeft STAB twee methodes ontwikkeld: de ‘zachte methode’ en de ‘harde methode’. Met de inzet van de ‘zachte methode’ kan een gemeente het stookgedrag van particulieren positief beïnvloeden door voorlichting te geven over de basisvereisten van houtstook.

Naast deze preventieve benadering kan een gemeente ook handhavend optreden, de zogenoemde ‘harde methode’. Bij het gebruik van de ‘harde methode’ volgt de gemeente een stappenplan om te bepalen of sprake is van een objectiveerbare hindersituatie. Signalen die wijzen op mogelijke hinder zijn onder andere de verspreiding van rook naar naburige woningen, de kleur van de rook, een te lage temperatuur van de rook en het gebruik van vochtig of bewerkt hout. Daarnaast kan stookwijzer.nl worden geraadpleegd. De stookwijzer geeft per locatie aan of houtstook op een bepaald moment al dan niet leidt tot (extra) overlast, bijvoorbeeld, bij weinig wind of een slechte luchtkwaliteit geeft de stookwijzer een negatief advies (code rood). In een dergelijk geval blijven fijnstof en andere schadelijke stoffen in de lucht hangen, wat voor omwonenden en bewoners kan leiden tot gezondheidsschade en extra overlast.

Het kennisdocument kan worden geraadpleegd via de website van de STAB: STAB-Kennisdocument-Houtstook-september-2019.pdf

Houtstookverbod

Vanaf 1 oktober 2024 geldt in de gemeente Amersfoort een gedeeltelijk houtstookverbod. Wanneer stookwijzer.nl code oranje of code rood aangeeft, is het op grond van artikel 2 van de Beleidsregel zorgplicht bij houtstook Amersfoort in de gemeente Amersfoort niet toegestaan om hout te stoken. Bij code oranje of rood staat er namelijk weinig wind, waardoor de rook niet goed weg kan waaien of is de luchtkwaliteit matig tot slecht. Met het houtstookverbod heeft de gemeente Amersfoort invulling gegeven aan de specifieke zorgplicht, zoals is vastgelegd in artikel 22.18 van de Bruidsschat. Een particuliere houtstoker voldoet aan deze zorgplicht door tijdens code oranje en code rood niet te stoken (artikel 3 Beleidsregel zorgplicht bij houtstook Amersfoort).

Tot besluit

Zoals opgemerkt levert het stoken van houtkachels gezondheidsschade en (geur)hinder op. Handhavend optreden tegen deze schade en hinder kan lastig zijn. Er bestaan namelijk geen algemeen aanvaarde inzichten over de beantwoording van de vraag of, en zo ja, onder welke omstandigheden en bij welke frequentie rook afkomstig van het gebruik van een houtkachel schade toebrengt aan de mens (zie bijvoorbeeld: ABRVS 10 oktober 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3295, r.o. 6.2).

Ondanks de recente inwerkingtreding van de Omgevingswet ontbreekt er bovendien nog altijd specifieke regelgeving omtrent de vraag wanneer sprake is van onaanvaardbare (geur)hinder door particuliere houtstook. De ontwikkelde methodes van STAB kunnen hierin voor gemeenten de nodige houvast bieden. Met name het stappenplan van de ‘harde methode’ is door het STAB opgesteld vanuit het oogpunt van transparantie en laagdrempeligheid. Gemeenten kunnen daarnaast ervoor kiezen een (gedeeltelijk) houtstookverbod in het omgevingsplan op te nemen, zoals de gemeente Amersfoort heeft gedaan. Daarmee wordt een praktische invulling gegeven aan de specifieke zorgplicht. Is er een melding gedaan en geeft stookwijzer.nl code oranje of code rood aan, dan kan het bevoegd gezag handhavend optreden.

Of deze invulling van de specifieke zorgplicht juridisch stand houdt, moet worden afgewacht. Zodra zich nieuwe ontwikkelingen rondom de handhaving van particuliere houtkachels voordoen, zullen wij hierover nader berichten.